Stanowisko Komitetu Transportu Polskiej Akademii Nauk w dyskusji dotyczącej nowej sieci komitetów planowanej do wprowadzenia w przyszłej kadencji

Zapoczątkowana w dniu 25 września 2020 na spotkaniu z przewodniczącymi komitetów Wydziału IV PAN merytoryczna dyskusja dotycząca nowej sieci komitetów planowanej do wprowadzenia w przyszłej kadencji spowodowała potrzebę zabrania głosu w tej kwestii przez członków Komitetu Transportu.

Komitet Transportu PAN utworzony został w 1972 roku (48 lat temu). Nie istniała wówczas dyscyplina naukowa Transport. Genezą utworzenia Komitetu była potrzeba integracji środowiska naukowego obszaru transportu. Towarzyszyło temu dostrzeżenie ważnej roli transportu nie jedynie jako działalności inżynierskiej o charakterze utylitarnym lecz obszaru wiedzy opartego na szerokich podstawach naukowych i badawczych. Sprzyjało temu też uplasowanie tematyki transportu w wielu ośrodkach naukowych. Stopniowy rozwój środowisk naukowo - badawczych transportu doprowadził do ustanowienia dyscypliny naukowej. Było to swoiste zwieńczenie działań wielu znaczących naukowców i badaczy. Uzyskana możliwość nadawania stopni naukowych w dyscyplinie transport umożliwiła profilowanie działań środowisk naukowych na zagadnienia dotyczące specyfiki transportu.

Jednocześnie zwracano uwagę na kształcenie na kierunku transport. Ustanowiono konferencję dziekanów wydziałów kształcących na kierunku transport. Przewodniczył tej grupie wybierany na honorową funkcję dziekan dziekanów, którym w większości przypadków był członek Komitetu Transportu. Zadaniem konferencji dziekanów wydziałów kształcących na kierunku transport było ustalenie jednolitych form kształcenia na tym kierunku oraz wymiana aktualnych poglądów związanych z prowadzonymi w uczelniach badaniami w tym obszarze.

Wyżej wymieniony kompleks działań zapewniał właściwe stymulowanie rozwoju badań i kształcenia w obszarze transportu.

Obecnie rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 20 września 2018 roku w sprawie dziedzin i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych ustalono nową klasyfikację dziedzin i dyscyplin naukowych. W dziedzinie nauk technicznych wyróżnione były 22 dyscypliny. W ww. rozporządzeniu w dziedzinie nauk inżynieryjno – technicznych wyróżniono 9 dyscyplin.

Agregacja dyscyplin służyła ułatwieniu realizacji wprowadzonej wcześniej Ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce w aspekcie ewaluacji. Ustawą tą wprowadzono nowy model oceny jakości działalności naukowej. Ewaluację przeprowadza się w ramach dyscyplin uprawianych w danym podmiocie a od uzyskanej oceny zależą uprawnienia do prowadzenia studiów i nadawania stopni oraz kwota subwencji. W tym przypadku zdaniem ustawodawcy mnogość dyscyplin nie sprzyjała łatwości rozstrzygania w tej kwestii.

Można zatem stwierdzić, że proces komasacji dyscyplin naukowych był związany z procedurą ewaluacyjną jednostek badawczych a nie wynikał z obiektywnej oceny poszczególnych dyscyplin.

Z tej sytuacji nie powinno się wyciągać dalej idących wniosków dotyczących adaptacji wspomnianego podziału do rzeczywistego stanu i rozwoju poszczególnych obszarów działalności naukowej. Tu widzimy najistotniejszy problem w formowaniu nowej sieci komitetów.

Obligatoryjne przyporządkowanie istniejących komitetów do np. komitetów nowopowstałych, zgodnych z dziewięcioma obecnie istniejącymi w dziedzinie nauk inżynieryjno - technicznych dyscyplinami naukowymi, spowodować może pojawienie się komitetów będących w istocie luźnym związkiem już istniejących, tylko że owe już istniejące komitety stanowiły by sekcje czy zespoły. Nie ma przy tym pewności, że w dającej się określić przyszłości doszłoby do ujednolicenia funkcjonowania tego złożonego organizmu. Nie ma też pewności co do stabilności rozwiązań wprowadzonych we wspomnianym rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 20 września 2018 r.

W tej sytuacji uważamy, że nowe uporządkowanie dyscyplin naukowych ilustrowane w tabeli https://konstytucjadlanauki.gov.pl//content/uploads/2018/09/nowy-podzia-dyscyplin-tabela.pdf nie musi być odzwierciedlane w planowanej nowej organizacji komitetów naukowych Wydziału IV PAN.